Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie

Zespół Międzynarodowych Badań Porównawczych został powołany uchwałą Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk na posiedzeniu plenarnym w dniu 28.05.2021 r. U podstaw decyzji o powołaniu zespołu leży przekonanie, iż badania porównawcze służą wieloaspektowej, kontekstualnej analizie nie tylko systemów edukacji, jak zwykło się przedstawiać w tradycyjnym ujęciu, ale również paradygmatów, dyskursów filozoficznych i politycznych obecnych w edukacji, jej historii a także określających ją fenomenów społeczno- kulturowych.

Komparatystyczne analizy pozwalają zatem nie tylko na opis „jak jest?” ale także „dlaczego jest, jakie jest?”,  na zrozumienie uwikłań edukacji w zależności społeczne, kulturowe, ekonomiczne i polityczne. Ponadto, by przytoczyć zdanie Hansa J. Noaha – to właśnie „studia porównawcze stanowią najbardziej pożądany sposób podejścia do zrozumienia edukacji” (Noah, 1984) i podejmowania prób implementacji najlepszych praktyk do  rodzimych rozwiązań systemowych (Holmes, 1985).

Pedagogika porównawcza od lat 80-tych XX wieku wciąż jednak pozostaje w stanie diagnozowania swojej odrębności. Z jednej strony jest bowiem mocno osadzona w pedagogicznej problematyce, z drugiej jednak pozostaje w związku z innymi dyscyplinami, w tym przede wszystkim socjologią, geografią polityczną, politologią, filozofią czy historią powszechną. Ta interdyscyplinarność i zarazem wszechstronność pedagogiki porównawczej, połączona z dynamiką zachodzących w edukacji wielu krajów zmian sprawia, że wydaje się ona trudnym i słabo reprezentowanym polem badawczym. Nie pomaga we włączaniu się w badania porównawcze również ich kosztochłonność, a także trudności z pozyskiwaniem środków finansowania badań porównawczych, często wynikająca z braku odpowiedniego zrozumienia ich istoty i znaczenia. Decydenci rozdzielający środki uważają bowiem nierzadko, że badania porównawcze to zbędny ozdobnik dla badań „wyższej rangi”, co nie przeszkadza zarazem, by wykorzystywać wiedzę o systemach edukacyjnych (i podejmowanych reformach) innych krajów dla uprawomocnienia rozmaitych, często dyskusyjnych rozwiązań, które dzięki danym porównawczym zyskują dowody na potwierdzenie stawianych tez. Niestety, naukowe analizy porównawcze zastępuje się często informacjami zaczerpniętymi z Internetu lub prostymi danymi statystycznymi bez ich należytej interpretacji, nie doceniając wiedzotwórczej roli pedagogiki porównawczej a przecież to komparatystyka pedagogiczna bada i analizuje systemy edukacyjne jako ustalone historycznie modele kształcenia i wychowania, funkcjonujące w określonym społeczeństwie. Koncentruje przy tym uwagę nie tylko na zewnętrznych (strukturalnych) cechach systemów edukacyjnych, lecz również czyni przedmiotem swojego  zainteresowania „wnętrze” tychże systemów, między innymi poszczególne rozwiązania funkcjonalne, uwarunkowania historyczne, kulturowe, ekonomiczne i społeczne, tworzące całościowy obraz danego systemu edukacyjnego. Wiedza na temat rozwiązań edukacyjnych na świecie musi zatem podlegać aktualizacji, a zadania tego nie zrealizuje się w pojedynkę – może je realizować jedynie zespół ekspercki, wyznaczający klarowne, a także akceptowalne przez różne ośrodki naukowe nurty badań porównawczych.

Do zadań Zespołu należeć będzie m.in.:

1. Wyłonienie, na podstawie określonych koncepcji filozoficznych i socjologicznych, istotnych naukowo problemów teoretycznych i „modeli idealnych” (w sensie Weberowskim) oraz fenomenów społecznych istotnych dla obrazu edukacji tworzących jej unikalny charakter narodowy i/lub ponadnarodowy.
2. Wyznaczanie naukowych ram dyskursu komparatystycznego. Określanie i strukturyzacja interesujących i znaczących dla edukacji zjawisk społecznych i kulturowych charakterystycznych dla dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości na zjawiska podstawowe i poboczne, ustalanie związków między nimi, analiza i klasyfikacja wyników badań międzynarodowych i ich naukowa interpretacja a także ocena możliwości i propozycje wykorzystania badań międzynarodowych w rodzimej praktyce edukacyjnej.
3. Analiza zmian o charakterze innowacyjnym występujących na świecie w zakresie paradygmatów edukacyjnych oraz zmian w procesie kształcenia i predykcji możliwych scenariuszy rozwoju w tym zakresie.
4. Wzmocnienie znaczenia podstaw metodologicznych badań porównawczych: określenie i uporządkowanie historycznych i współcześnie obowiązujących paradygmatów i przynależnych im procedur postępowania badawczego, uwzględniając zarówno polskie tradycje pedagogiki porównawczej, jak i nowe osiągnięcia z zakresu metodologii, obecne w komparatystyce zachodnioeuropejskiej i amerykańskiej (dość wspomnieć choćby opracowania Roberta Cowena, Andreasa M. Kazamiasa: International Handbook of Comparative Education (2009), Marka Bray’a, Roberta Adamsona, Boba Roberta, Marka Masona  Comparative Education Research. Approaches and Methods (2014) czy Davida Phillipsa i Michele Schweisfuhrt: Comparative and International Education. An Introduction to Theory, Method and Practice (2014).
5. Opracowanie wytycznych dla nowoczesnego, uwzględniającego dorobek światowy w tym zakresie, ale także polskie tradycje komparatystyczne podręcznika akademickiego pedagogiki porównawczej lub serii artykułów prezentujących polską myśl komparatystyczną i analizy porównawcze, które mogłyby być publikowane w uznanych czasopismach komparatystycznych o randze międzynarodowej.
6. Otwarte seminaria z zakresu problematyki międzynarodowych badań porównawczych pedagogicznych oraz interdyscyplinarnych.

Wyżej wymienione zadania mogą, co równie istotne, zważywszy na rozproszenie geograficzne badaczy – komparatystów i brak wspólnego „terytorium” prowadzenia badań naukowych w zakresie pedagogiki porównawczej – wpłynąć na wzmocnienie znaczenia pedagogiki porównawczej w procesie kształcenia studentów i doktorantów, a także służyć projektowaniu badań naukowych w tej subdyscyplinie oraz ich upowszechnianiu.